Chú thích:
[1] Thánh Gioan-Phaolô II, Kinh Truyền Tin với người khuyết tật tại Nhà thờ chánh tòa Osnabrück (16/11/1980): Insegnamenti III/2 (1980), 1232.
[2] Phanxicô, Tông huấn Laudate Deum (ngày 4 tháng 10 năm 2023), số 39: Osservatore Romano (4/10/2023), III.
[3] Năm 1948, Liên Hợp Quốc thông qua Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền, bao gồm 30 điều. Từ “phẩm giá” xuất hiện năm lần, ở những vị trí chiến lược: trong những lời đầu tiên của Lời mở đầu và trong câu đầu tiên của Điều 1. Phẩm giá này được tuyên bố “gắn liền với mọi thành viên của gia đình nhân loại” (Lời nói đầu) và “Mọi người sinh ra đều được tự do và bình đẳng về nhân phẩm và các quyền” (Điều 1).
[4] Nếu nhìn vào thời hiện đại, chúng ta có thể thấy rằng Giáo hội đã dần dần nhấn mạnh đến tầm quan trọng của phẩm giá con người. Chủ đề này được phát triển cách đặc biệt trong thông điệp Rerum novarum (1891) của Đức Lêô XIII, trong thông điệp Quadragesimo anno (1931) của Đức Giáo hoàng Piô XI và trong Diễn văn cho các tham dự viên Hội nghị của Liên hiệp Nữ hộ sinh Công giáo Ý (1951) của Đức Giáo hoàng Piô XII. Tiếp đến, Công đồng Vatican II đã đặc biệt đào sâu vào vấn đề này, bằng cách dành cả một tài liệu cho vấn đề này với Tuyên ngôn Dignitatis humanae (1965) và cũng bàn luận về quyền tự do của con người trong Hiến chế Mục vụ Gaudium et spes (1965).
[5] Thánh Phaolô VI, Tiếp kiến chung (4/9/1968): Insegnamenti VI (1968), 886.
[6] Thánh Gioan-Phaolô II, Diễn văn tại Đại hội lần thứ ba của Hội đồng Giám mục châu Mỹ Latinh (28/1/1979), III.1-2: Insegnamenti II/1 (1979), 202-203.
[7] Bênêđíctô XVI, Diễn văn cho các tham dự viên Đại hội đồng của Hàn lâm viện Giáo hoàng về Sự sống (13/2/2010): Insegnamenti VI/1 (2011), 218.
[8] Bênêđíctô XVI, Diễn văn cho các tham dự viên cuộc họp chung lần thứ 45 của Ngân hàng Phát triển của Hội đồng Châu Âu, Sala Clementina (12/6/2010): Insegnamenti VI/1 (2011), 912-913.
[9] Phanxicô, Tông huấn Evangelii gaudium (24/11/2013), số 178: AAS 105 (2013), 1094, trích dẫn Đức Gioan-Phaolô II, Kinh Truyền Tin với người khuyết tật tại Nhà thờ chánh tòa Osnabrück (16/11/1980): Insegnamenti III/2 (1980), 1232.
[10] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 8: AAS 112 (2020), 971.
[11] Ibidem, số 277: AAS 112 (2020), 1069.
[12] Ibidem, số 213: AAS 112 (2020), 1045.
[13] Ibidem, số 213: AAS 112 (2020), 1045, trích dẫn Đức Phanxicô, Sứ điệp các tham dự viên Hội nghị Quốc tế “Nhân quyền trong thế giới đương đại: Chinh phục, thiếu sót, phủ nhận” (10/12/2018): Osservatore Romano (10-11 dicembre 2018), 8.
[14] Tuyên ngôn của Liên Hợp Quốc năm 1948 được tiếp nối và khai triển bởi Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị của Liên Hợp Quốc năm 1966 và Đạo luật cuối cùng của Hội nghị về an ninh và tợp tác ở Châu Âu, năm 1975.
[15] Xem Ủy ban Thần học Quốc tế, Phẩm giá và Quyền của nhân vị (1983), Dẫn nhập, 3. Có thể tìm thấy bản tóm tắt giáo huấn Công giáo về phẩm giá con người trong Sách Giáo lý Giáo hội Công giáo, trong chương có tựa đề “Phẩm giá của nhân vị”, các số 1700-1876.
[16] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 22: AAS 112 (2020), 976.
[17] Boèce, Contra Eutychen et Nestorium, c. 3: PL 64, 1344: “persona estrationis naturae individua substantia”. Xem thánh Bônaventura, In I Sent., d. 25, a. 1, q. 2; thánh Tôma Aquinô, Summa Theologiae, I, q. 29, a. 1, resp.
[18] Vì Tuyên ngôn này không nhằm mục đích soạn thảo một khảo luận đầy đủ về khái niệm phẩm giá, vì muốn ngắn gọn, nên chỉ có văn hóa Hy Lạp và Rôma cổ điển được đề cập ở đây, như một điểm tham chiếu cho suy tư triết học và thần học của Kitô giáo sơ khai.
[19] X. ad es. Cicéron, De Officiis 1, 105-106: “sed pertinet ad omnem officii quaestionem semper in promptu habere, quantum natura hominis pecudibus reliquisque beluis antecedat […] Atque etiam si considerare volumus, quae sit in natura excellentia et dignitas, intellegemus, quam sit turpe diffluere luxuria et delicate ac molliter vivere quamque honestum parce, continenter, severe, sobrie” (Scriptorum Latinorum Bibliotheca Oxoniensis, ed. M. Winterbottom, Oxford 1994, 43; ” Trong bất kỳ nghiên cứu nào liên quan đến đạo đức, điều quan trọng là phải ghi nhớ sự khác biệt sâu xa tồn tại giữa bản tính con người và bản tính của gia súc và những động vật khác […] Và nếu chúng ta muốn xem xét địa vị của con người trong bản tính và phẩm giá của nó, chúng ta sẽ hiểu rằng chẳng thích đáng tí nào khi để cho bản thân bị hư hỏng bởi sự xa hoa và sống buông thả, trái lại, thật là phù hợp với đạo đức lành mạnh khi sống giản dị, tiết dục, khổ chế, điều độ.” (Des devoirs, bản dịch của Ch. Apphun, Garnier, Paris, 1933).
[20] Xem thánh Phaolô VI, Lời của Đức Thánh Cha nhân chuyến viếng thăm Vương cung thánh đường Truyền Tin ở Nadarét (5/1/1964): AAS 56 (1964), 166-170.
[21] Trong số vô số tài liệu tham khảo, chẳng hạn xem thánh Clêmentê thành Rôma, 1 Clem. 33, 4s: PG 1, 273; Théophile d’Antioche, Ad Aut. Tôi, 4: PG 6, 1029; thánh Clêmentê thành Alexandria, Strom. III, 42, 5-6: PG 8, 1145; Ibidem, VI, 72, 2: PG 9, 293; thánh Irênê thành Lyon, Adv. Haer. V, 6, 1: PG 7, 1137-1138; Origen, De princ. III, 6.1: PG 11, 333; thánh Augustinô, De Gen. ad litt. VI, 12: PL 34, 348. De Trin. XIV, 8, 11: PL 42, 1044-1045.
[22] Thánh Tôma Aquinô, Summa Theologiae, I, q. 29, a. 3, resp. : ” persona significat id, quod est perfectissimum in tota natura, scilicet subsistens in rationali natura.”
[23] Chỉ cần nghĩ đến Jean Pic de la Mirandola và bản văn nổi tiếng của ông Oratio de hominis dignitate (1486).
[24] Đối với một nhà tư tưởng người Do Thái như E. Levinas (1906-1995), con người được đánh giá cao bởi sự tự do của mình ở chỗ họ nhận ra mình có trách nhiệm vô hạn đối với người khác.
[25] Một số nhà tư tưởng lớn của Kitô giáo trong thế kỷ XIX và XX, như thánh J.H. Newman, Chân phước A. Rosmini, J. Maritain, E. Mounier, K. Rahner, H.U. von Balthasar, và những người khác, đã thành công trong việc đề nghị một tầm nhìn về con người có thể đối thoại một cách hợp thức với các dòng tư tưởng đầu thế kỷ XXI của chúng ta, bất kể nguồn cảm hứng của họ là gì, ngay cả hậu hiện đại.
[26] Đây là lý do tại sao “Tuyên ngôn Quốc tế về Nhân quyền […] ngầm gợi ý rằng nguồn gốc của các quyền con người bất khả tước bỏ nằm ở phẩm giá của mỗi nhân vị”: Ủy ban Thần học Quốc tế, Tìm kiếm một nền đạo đức phổ quát. Cái nhìn mới về luật tự nhiên (2009), số 115.
[27] Công đồng Vatican II, Hiến chế Gaudium et spes (7/12/1965), số 26: AAS 58 (1966), 1046; toàn bộ chương đầu tiên của phần đầu tiên của Hiến chế các số 11-22) được dành bàn về “Phẩm giá của nhân vị”.
[28] Công đồng Vatican II, Tuyên ngôn Dignitatis humanae (7/12/1965), số 1: AAS 58 (1966), 929.
[29] Ibidem, số 2: AAS 58 (1966), 931.
[30] Bộ Giáo lý Đức tin, Huấn thị Dignitas Personae (8/9/2008), số 7: AAS 100 (2008), 863. Xem thêm thánh Irênê thành Lyon, Adv. Haer. V, 16, 2: PG 7, 1167-1168.
[31] Vì “qua việc nhập thể của Người, Con Thiên Chúa một cách nào đó đã hiệp nhất với mọi người” (Công đồng Vatican II, Hiến chế Gaudium et spes (7/12/1965), số 22: AAS 58 (1966), 1042), nên phẩm giá của mỗi con người được Chúa Kitô mặc khải cho chúng ta một cách trọn vẹn.
[32] Công đồng Vatican II, Hiến chế Gaudium et spes (7/12/1965), số 19: AAS 58 (1966), 1038.
[33] Thánh Gioan-Phaolô II, Thông điệp Evangelium vitae (25/3/1995), số 38 : AAS 87 (1995), 443, trích dẫn thánh Irênê thành Lyon, Adv. Haer. IV, 20,7: PG 7, 1037-1038.
[34] Thực vậy, Chúa Kitô đã ban cho những người được rửa tội một phẩm giá mới, phẩm giá “làm con Thiên Chúa”: xem Sách Giáo Lý Hội Thánh Công Giáo, các số 1213, 1265, 1270, 1279.
[35] Công đồng Vatican II, Tuyên ngôn Dignitatis humanae (7/12/1965), số 9: AAS 58 (1966), 935.
[36] Xem thánh Irênê thành Lyon, Adv. Haer. V, 6, 1. V, 8, 1. V, 16, 2 : PG 7, 1136-1138. 1141-1142. 1167-1168; thánh Gioan Đamascô, De fide orth. 2, 12: PG 94, 917-930.
[37] Bênêđíctô XVI, Diễn văn tại Hội trường Westminster (17/9/2010): Insegnamenti VI/2 (2011), 240.
[38] Phanxicô, Tiếp kiến chung (12/8/2020): Osservatore Romano (13 agosto 2020), 8, trích dẫn thánh Gioan-Phaolô II, Diễn văn tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc (2/10/1979), 7 và Id . , Diễn văn tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc (5/10/1995), 2.
[39] Xem Bộ Giáo Lý Đức Tin, Huấn thị Dignitas Personae (8/9/2008), số 8: AAS 100 (2008), 863-864.
[40] Ủy ban Thần học Quốc tế, Tự do tôn giáo vì lợi ích của mọi người (2019), số 38.
[41] Xem Phanxicô, Diễn văn cho các Thành viên Ngoại giao đoàn bên cạnh Tòa thánh chúc mừng năm mới (8/1/2024): Osservatore Romano (8 gennaio 2024), 3.
[42] Thánh Gioan-Phaolô II, Thông điệp Evangelium vitae (25/3/1995), số 19: AAS 87 (1995), 422.
[43] Phanxicô, Thông điệp Laudato si’ (24/5/2015), số 69: AAS 107 (2015), 875, trích dẫn Sách Giáo lý Giáo hội Công giáo, số 339.
[44] Phanxicô, Tông huấn Laudate Deum (4/10/2023), số 67: Osservatore Romano (4 ottobre 2023), IV.
[45] Ibidem, số 63: Osservatore Romano (4 ottobre 2023), IV.
[46] Sách Giáo lý Giáo hội Công giáo, số 1730
[47] Bênêđíctô XVI, Sứ điệp cho Ngày Hòa bình Thế giới (1/1/2011), số 3: Insegnamenti VI/2 (2011), 979.
[48] Hội đồng Giáo hoàng “Công lý và Hòa bình”, Tóm lược Học thuyết Xã hội của Giáo hội, số 137.
[49] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 109: AAS 112 (2020), 1006.
[50] Hội đồng Giáo hoàng “Công lý và Hòa bình”, Tóm lược Học thuyết Xã hội của Giáo hội, số 137.
[51] Phanxicô, Diễn văn cho các tham dự viên Cuộc Hội ngộ Thế giới của các Phong trào Nhân dân (28/10/2014): AAS 106 (2014), 858.
[52] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 107: AAS 112 (2020), 1005-1006.
[53] Công đồng Vatican II, Hiến chế Gaudium et spes (7/12/1965), số 27: AAS 58 (1966), 1047.
[54] Ibidem.
[55] Ibidem.
[56] Xem Giáo lý Giáo hội Công giáo, số 2267 và Bộ Giáo lý Đức tin, Thư gửi các Giám mục về công thức mới của số 2267 của sách Giáo lý Giáo hội Công giáo về án tử hình (1/8/2018), các số 7-8.
[57] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 269: AAS 112 (2020), 1065.
[58] Thánh Gioan-Phaolô II, Thông điệp Sollicitudo rei socialis (30/12/1987), số 28: AAS 80 (1988), 549.
[59] Bênêđíctô XVI, Thông điệp Caritas in veritate (29/6/2009), số 22 : AAS 101 (2009), 657, trích dẫn thánh Phaolô VI, Thông điệp Populorum progressio (26/3/1967), số 9: AAS 59 (1967), 261-262.
[60] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 21: AAS 112 (2020), 976, trích dẫn Bênêđíctô XVI, Thông điệp Caritas in veritate (29/6/2009), số 22: AAS 101 (2009), 657.
[61] Ibidem, số 20: AAS 112 (2020), 975-976. Xem thêm “Lời cầu nguyện với Đấng Tạo Hóa” ở cuối Thông điệp này.
[62] Ibidem, số 116: AAS 112 (2020), 1009, trích dẫn Phanxicô, Diễn văn cho các tham dự viên Cuộc Hội ngộ Thế giới của các Phong trào Nhân dân (28/10/2014): AAS 106 (2014), 851-852.
[63] Ibidem, số 162: AAS 112 (2020), 1025, trích dẫn Phanxicô, Diễn văn cho các Thành viên Ngoại giao đoàn cạnh Tòa Thánh (12/1/2015): AAS 107 (2015), 165.
[64] Ibidem, số 25: AAS 112 (2020), 978, trích dẫn Phanxicô, Sứ điệp cho Ngày Hòa bình Thế giới lần thứ 49, 1 tháng 1 năm 2016 (8/12/2015): AAS 108 (2016), 49.
[65] Phanxicô, Sứ điệp cho các tham dự viên Diễn đàn Paris về Hòa bình lần thứ 6 (10/11/2023): Osservatore Romano (10 novembre 2023), 7, trích dẫn Id., Tiếp kiến chung (23/3/2022): Osservatore Romano (23 marzo 2022), 3.
[66] Phanxicô, Diễn văn tại Hội nghị các quốc gia thành viên Công ước – khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP 28) (2/12/2023): Osservatore Romano (2 dicembre 2023), 2.
[67] Xem Thánh Phaolô VI, Diễn văn tại Liên Hiệp Quốc (4/10/1965): AAS 57 (1965), 881.
[68] Thánh Gioan-Phaolô II, Thông điệp Redemptor hominis (4/3/1979), số 16: AAS 71 (1979), 295.
[69] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 258: AAS 112 (2020), 1061.
[70] Phanxicô, Diễn văn tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (14/6/2023): Osservatore Romano (15 giugno 2023), 8.
[71] Phanxicô, Diễn văn cho Ngày Thế giới Cầu nguyện cho Hòa bình (20/9/2016): Osservatore Romano (22 settembre 2016), 5.
[72] Xem Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 38: AAS 112 (2020), 983: “Do đó, cũng cần phải “tái khẳng định quyền không di cư, nghĩa là có thể ở lại quê hương của mình””, trích dẫn Bênêđíctô XVI, Sứ điệp Ngày Thế giới Di Dân và Tị Nạn (12/10/2012): AAS 104 (2012), 908.
[73] Xem Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 38: AAS 112 (2020), 982-983.
[74] Ibidem, số 39: AAS 112 (2020), 983.
[75] Bênêđíctô XVI, Thông điệp Caritas in veritate (29/6/2009), số 62: AAS 101 (2009), 697.
[76] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 39: AAS 112 (2020), 983.
[77] Ở đây có thể hữu ích khi nhắc lại lời tuyên bố của Đức Phaolô III về phẩm giá của những người hiện diện trên các vùng đất thuộc “Tân Thế giới” trong sắc chỉ Pastorale officium (29/5/1537), trong đó ngài khẳng định – dưới hình phạt của vạ tuyệt thông – rằng cư dân của những vùng lãnh thổ này, “ngay cả khi họ ở ngoài lòng Giáo hội, không vì thế mà bị tước đoạt quyền tự do hoặc quyền sử dụng tài sản của mình, […] vì họ là người và do đó có khả năng tin và đạt được sự cứu rỗi.” (“licet extra gremium Eccelesiae tồn tại, non tamen sua libertate, aut rerum suarum dominio […] privandos esse, et cum homines, ideoque fidei et salutis capaces sint”): DH 1495.
[78] Phanxicô, Diễn văn cho các tham dự viên Phiên họp toàn thể của Hội đồng Giáo hoàng về Mục vụ cho người di cư và người đi lại (24/5/2013): AAS 105 (2013), 470-471.
[79] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 188: AAS 112 (2020), 1036, trích dẫn Id., Diễn tại Liên Hợp Quốc (25/9/2015): AAS 107 (2015), 1039.
[80] Phanxicô, Diễn văn cho một nhóm tân đại sứ nhân dịp đệ trình Uỷ nhiệm thư (12/12/2013): Osservatore Romano (13 dicembre 2013), 8.
[81] Phanxicô, Diễn văn cho các tham dự viên Hội nghị Quốc tế về Buôn bán Người (11/4/2019): AAS 111 (2019), 700.
[82] Tài liệu chung cuộc của Đại hội thường kỳ lần thứ XV của Thượng Hội đồng Giám mục (27/10/2018), số 29.
[83] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 23: AAS 112 (2020), 977, trích dẫn Id., Tông huấn Evangelii gaudium (24/11/2013), số 212: AAS 105 (2013), 1108.
[84] Thánh Gioan-Phaolô II, Thư gửi phụ nữ (29/6/1995), số 4: Insegnamenti XVIII/1 (1997), 1874.
[85] Ibidem, số 5: Insegnamenti XVIII/1 (1997), 1875.
[86] Sách Giáo lý Giáo hội Công giáo, số 1645.
[87] Phanxicô, Diễn văn tại buổi mừng lễ Đức Mẹ – Đức Mẹ Cửa Thành (20/01/2018): AAS 110 (2018), 329.
[88] Phanxicô, Diễn văn cho các tham dự viên Phiên họp toàn thể của Bộ Giáo lý Đức tin (21/1/2022): Osservatore Romano (21 gennaio 2022), 8.
[89] Thánh Gioan-Phaolô II, Thông điệp Evangelium vitae (25/3/1995), 58: AAS 87 (1995), 466-467. Về vấn đề tôn trọng phôi người, xem Bộ Giáo lý Đức tin, Huấn thị Donum vitae (22/2/1987): “Thực hành giữ cho phôi người sống sót, in vivo (thử nghiệm trên động vật) hoặc in vitro (trong ống nghiệm), với mục đích thử nghiệm hoặc thương mại là hoàn toàn trái ngược với phẩm giá con người” (I, 4): AAS 80 (1988), 82.
[90] Phanxicô, Tông huấn Evangelii gaudium (24/11/2013), 213: AAS 105 (2013), 1108.
[91] Ibidem.
[92] Phanxicô, Diễn văn cho các thành viên Ngoại giao đoàn bên cạnh Tòa thánh để chúc mừng năm mới (8/1/2024): Osservatore Romano (8 gennaio 2024), 3.
[93] Xem Bộ Giáo Lý Đức Tin, Huấn thị Dignitas Personae (8/9/2008), số 16: AAS 100 (2008), 868-869. Tất cả những khía cạnh này được nhắc lại một cách rõ ràng trong Huấn thị của Bộ Giáo lý Đức tin lúc bấy giờ có tựa đề Donum vitae (22/2/1987): AAS 80 (1988), 71-102.
[94] Bộ Giáo Lý Đức Tin, Thư Samaritanus bonus (14/7/2020), V, số 4: AAS 112 (2020), 925.
[95] Xem Ibidem, V, số 1: AAS 112 (2020), 919.
[96] Phanxicô, Tiếp kiến chung (9/2/2022): Osservatore Romano (9 febbraio 2022), 3.
[97] Xem đặc biệt là Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), các số 18-21: AAS 112 (2020), 975-976: “Sự gạt ra ngoài lề toàn cầu.” Số 188 của cùng Thông điệp này đã xác định một “nền văn hóa vứt bỏ”.
[98] Xem Phanxicô, Diễn văn cho các tham dự viên Hội nghị của Hội đồng Giáo hoàng Cổ võ Tân Phúc Âm hóa (21/10/2017): Osservatore Romano (22 ottobre 2017), 8: “Tính dễ bị tổn thương thuộc về bản chất của con người”.
[99] Xem Phanxicô, Sứ điệp nhân Ngày Quốc tế Người khuyết tật (3/12/2020): AAS 112 (2020), 1185-1186.
[100] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), các số 187-188: AAS 112 (2020), 1035-1036, trích dẫn Id., Diễn văn tại Nghị viện Châu Âu, (25/11/2014): AAS 106 (2014), 999, và Id., Diễn văn trước tầng lớp lãnh đạo và ngoại giao đoàn, Bangui – Cộng hòa Trung Phi (29/11/2015): AAS 107 (2015) 1320.
[101] Phanxicô, Tông huấn Amoris laetitia (19/3/2016), số 250: AAS 108 (2016), 412-413, trích dẫn Sách Giáo lý Giáo hội Công giáo, số 2358.
[102] Phanxicô, Diễn văn cho các Thành viên Ngoại giao đoàn bên cạnh Tòa thánh để chúc mừng năm mới (8/1/2024): Osservatore Romano (8 gennaio 2024), 3.
[103] Phanxicô, Tông huấn Amoris laetitia (19/3/2016), số 56: AAS 108 (2016), 334.
[104] Ibidem, trích dẫn Phiên họp thường kỳ lần thứ XIV của Thượng Hội đồng Giám mục, Relatio Finalis (24/10/2015), 58.
[105] Phanxicô, Tông huấn Amoris laetitia (19/3/2016), số 286: AAS 108 (2016), 425.
[106] Sách Giáo lý Giáo hội Công giáo, số 364.
[107] Điều này cũng có giá trị đối với việc tôn trọng thi thể của người quá cố; chẳng hạn, xem Bộ Giáo lý Đức tin, Huấn thị Ad resurgendum cum Christo (15/8/2016), số 3: AAS 108 (2016), 1290: “Khi chôn cất thân xác các tín hữu, Giáo hội xác nhận niềm tin vào sự sống lại của thể xác và muốn nhấn mạnh đến phẩm giá cao cả của thân xác con người, như một phần của con người, mà thân xác chia sẻ lịch sử.” Tổng quát hơn, xem thêm Ủy ban Thần học Quốc tế, Một số vấn đề hiện tại liên quan đến cánh chung học (1990), số 5: “Con người được kêu gọi đến sự sống lại”.
[108] Xem Phanxicô, Thông điệp Laudato si’ (24/5/2015), số 155: AAS 107 (2015), 909.
[109] Phanxicô, Tông huấn Amoris laetitia (19/3/2016), số 56: AAS 108 (2016), 344.
[110] Phanxicô, Tông huấn Christus vivit (25/3/2019), số 88: AAS 111 (2019), 413, trích dẫn Tài liệu chung cuộc của Phiên họp thường kỳ lần thứ XV của Thượng Hội đồng Giám mục (27/10/2018), số 23.
[111] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 42: AAS 112 (2020), 984.
[112] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 205: AAS 112 (2020), 1042, trích dẫn Id., Sứ điệp Ngày Thế giới Truyền thông Xã hội lần thứ 48 (24/1/2014): AAS 106 (2014), 113.
[113] Phanxicô, Kinh Truyền Tin (10/12/2023): Osservatore Romano (11 dicembre 2023), 12.
[114] Xem Ủy ban Thần học Quốc tế, Phẩm giá và Quyền của nhân vị (1983), số 2.
[115] Phanxicô, Thông điệp Fratelli tutti (3/10/2020), số 195: AAS 112 (2020), 1038, trích dẫn Id., Tông huấn Evangelii gaudium (24/11/2013), số 274: AAS 105 (2013), 1130.
[116] Phanxicô, Thông điệp Laudato si’ (24/5/2015), số 205: AAS 107 (2015), 928.
———————————————
Phần chú thích do Lm. Võ Xuân Tiến chuyển ngữ (xuanbichvietnam.net)